Türkiye'de sendikal örgütlenme hakkı, anayasal bir güvencedir ve işçilerin bu hakkı kullanması işveren tarafından engellenemez. Ne yazık ki, bazı işverenler sendikal faaliyetlere tolerans göstermeyerek işçilerin iş sözleşmelerini bu nedenle feshedebilmektedir. Eğer siz de sendikal faaliyetleriniz yüzünden işten çıkarıldıysanız, bilmeniz gereken önemli hukuki süreçler ve haklarınız var. Bu makalede, sendikal feshin geçersizliği, haklarınız ve izlemeniz gereken hukuki adımları detaylıca ele alacağız.
Sendikal Nedenle Feshin Hukuki Niteliği: Geçersiz Bir Fesih
4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat, işçinin sendika üyeliği veya sendikal faaliyeti nedeniyle işten çıkarılmasını açıkça yasaklar. İşveren, işçinin sendikal tercihleri veya katıldığı sendikal eylemler (yasal sınırlar içinde kalmak kaydıyla) yüzünden iş sözleşmesini feshedemez. Böyle bir fesih, hukuken geçersiz fesih olarak kabul edilir ve iş güvencesi hükümleri çerçevesinde işçinin işe iade davası açma hakkını doğurur.
Sendikal Nedenle İşten Çıkarılan İşçinin Özel Hakları
Sendikal nedenle işten çıkarılan bir işçi olarak, normal iş güvencesi kapsamındaki işçilere ek olarak bazı özel haklara sahip olursunuz:
- Koşulsuz İşe İade Hakkı: İşyerinde 30 ve üzeri işçi çalışma veya 6 ay kıdem şartı gibi genel iş güvencesi koşulları, sendikal nedenle feshedilen iş sözleşmeleri için aranmaz. Yani, bu şartlar sağlanmasa bile sendikal nedenle işten çıkarılan işçi işe iade davası açabilir.
- Sendikal Tazminat: İşverenin sendikal ayrımcılık yaparak fesih gerçekleştirmesi durumunda, işçiye sendikal tazminat ödeme yükümlülüğü doğar. Bu tazminat, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 25. maddesi uyarınca işçinin en az 1 yıllık brüt ücreti tutarında belirlenir. Bu tazminat, işe iade davasında talep edilebileceği gibi, işe iade talebi olmaksızın da ayrı bir dava ile istenebilir.
- Boşta Geçen Süre Ücreti: İşe iade kararı verilmesi durumunda, işçinin işe başlatılmadığı dönem için en çok 4 aya kadar boşta geçen süre ücreti ödenir. Bu ücret, brüt olup SGK primleri de işveren tarafından yatırılmalıdır.
Hukuki Süreçler: Adım Adım Yapılması Gerekenler
Sendikal faaliyetleriniz nedeniyle işten çıkarıldığınızda izlemeniz gereken hukuki süreçler şunlardır:
1. Fesih Bildiriminin Tespiti ve Delil Toplama
Öncelikle, işveren tarafından size tebliğ edilen fesih bildirimini dikkatlice inceleyin. Fesih nedeni olarak doğrudan sendikal faaliyet gösterilmese bile, dolaylı ifadeler veya zamansal eşleşmeler (sendika üyeliği veya faaliyetinden hemen sonra fesih gibi) önemli ipuçları olabilir.
Delil toplama bu aşamada hayati önem taşır. Sendika üyeliğinizi veya sendikal faaliyetlerinizi gösteren tüm belgeleri bir araya getirin. Bunlar şunları içerebilir:
- Sendika üyelik belgesi.
- Sendikal toplantı tutanakları, duyurular, e-posta yazışmaları veya mesajlar.
- Sendikal faaliyetlerinize ilişkin fotoğraflar veya videolar.
- İşyerinde sendikal faaliyetlere katılan diğer işçilerin tanıklıkları.
- İşveren veya yöneticilerle sendika hakkında geçen konuşmalarınızın (eğer kaydedildiyse ve yasalara uygunsa) kanıtları.
2. Arabuluculuk Başvurusu
1 Ocak 2018 tarihinden itibaren işe iade davalarında dava şartı arabuluculuk zorunlu hale gelmiştir. İş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren 1 ay içinde yetkili arabuluculuk bürosuna başvurmanız gerekmektedir.
Arabuluculuk sürecinde, işverene sendikal fesih yasağını ve sendikal tazminat ödeme yükümlülüğünü hatırlatarak uzlaşma zemini arayabilirsiniz. Ancak, haklarınızdan taviz vermeden uzlaşmaya çalışmalısınız. Eğer arabuluculuk görüşmelerinde anlaşma sağlanamazsa, dava açma hakkınız doğar.
3. İşe İade Davası Açma
Arabuluculuk süreci sonunda anlaşma sağlanamaması veya arabuluculuk son tutanağının düzenlenmesiyle birlikte, tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesine işe iade davası açmanız gerekmektedir. Bu süre, hak düşürücü bir süre olup, kaçırılması halinde dava açma hakkınızı kaybedersiniz.
Dava dilekçesinde, fesih bildiriminin geçersiz olduğunu, feshin sendikal nedenle yapıldığını ve işe iadenizi talep ettiğinizi açıkça belirtmelisiniz. Ayrıca, sendikal tazminat talebinizi de bu dava dilekçesinde ileri sürebilirsiniz. Davada sendikal nedenin ispatı işçi üzerinde bir yükümlülük olmakla birlikte, işverenin de feshin sendikal nedenle yapılmadığını somut delillerle ispat etmesi beklenir.
4. Sendikal Tazminat Davası (Opsiyonel)
Sendikal tazminat talebini işe iade davası ile birlikte ileri sürebileceğiniz gibi, işe iade talebi olmaksızın veya işe iade davasından bağımsız olarak da ayrı bir sendikal tazminat davası açma hakkınız bulunmaktadır. Ancak genellikle bu iki talebin aynı dava dilekçesinde ileri sürülmesi yargılamanın bütünlüğü açısından tercih edilen yoldur.
Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
- Süreler Çok Kritik: Hem arabuluculuk başvurusu (1 ay) hem de dava açma (2 hafta) süreleri çok kısadır. Bu sürelerin kaçırılması, hak kaybına yol açar. Bu nedenle, işten çıkarıldığınız anda hukuki destek almanız büyük önem taşır.
- Delillerin Önemi: Sendikal nedenin ispatı için somut, güçlü ve ikna edici delillerin toplanması hayati önem taşır.
- Profesyonel Hukuki Destek Şart: Sendikal nedenle fesih davaları, iş hukuku ve sendikalar hukuku alanında uzmanlık gerektiren karmaşık davalardır. Bu süreçte, deneyimli bir iş hukuku avukatından destek almak, haklarınızı en iyi şekilde savunmanız, süreci doğru yönetmeniz ve yasal süreleri kaçırmamanız açısından vazgeçilmezdir. Avukatınız, delil toplama, dilekçe yazma, duruşmalara katılma ve yasal süreçleri takip etme gibi konularda size rehberlik edecektir.
- Sendikanızla İletişim: Eğer bir sendikaya üyeyseniz, işten çıkarılma durumunuzu derhal sendikanıza bildirin. Sendikalar, üyelerinin haklarını korumak ve hukuki süreçlerde destek olmak amacıyla önemli bir role sahiptir.
Sendikal faaliyetleriniz nedeniyle işten çıkarılmanız durumunda asla umutsuzluğa kapılmayın. Türk hukuku, sendikal haklarınızı güçlü bir şekilde koruma altına almıştır ve bu tür haksız fesihlere karşı etkin hukuki yollar sunmaktadır. Haklarınızı bilerek ve doğru adımları atarak, sendikal özgürlüğünüzü savunabilir ve mağduriyetinizi giderebilirsiniz.
Bu süreçte daha fazla bilgiye veya hukuki desteğe ihtiyacınız olursa bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin.
