İşten Çıkarılan İşçinin İşe İade Davası: Haklarınız ve Süreç

İşten Çıkarılan İşçinin İşe İade Davası: Haklarınız ve Süreç

İş sözleşmesinin haksız veya geçersiz bir nedenle sonlandırıldığını düşünen işçilerin en önemli yasal haklarından biri işe iade davası açmaktır. Bu dava, işçinin işine geri dönmesini veya işe başlatılmaması durumunda belirli bir tazminat almasını hedefler. Peki, hangi koşullarda ve nasıl işe iade davası açılabilir? İşte bilmeniz gerekenler:

İşe İade Davası Açma Koşulları Nelerdir?

İşe iade davası açabilmek için belirli şartların sağlanması gerekmektedir. Bu şartlar İş Kanunu'nda açıkça belirtilmiştir:

1. İş Kanunu Kapsamında Olmak: Öncelikle işçinin 4857 sayılı İş Kanunu veya Basın İş Kanunu hükümlerine tabi bir işyerinde çalışıyor olması gerekmektedir.
2. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İşçinin iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması şarttır. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, kural olarak işe iade davası açamazlar (ancak bazı istisnai durumlar ve Yargıtay kararları bu durumu değiştirebilir).
3. En Az 30 İşçi Çalıştıran İşyeri: İşverene bağlı aynı veya farklı iş kollarında faaliyet gösteren işyerlerinde toplamda 30 veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olması gerekir. Tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde çalışanlar için bu sayı 51'dir.
4. En Az 6 Ay Kıdem: İşçinin o işyerindeki kıdeminin en az 6 ay olması gerekmektedir. Bu süre, aynı işverene ait farklı işyerlerindeki toplam çalışma süresini de kapsayabilir. Ancak, yer altı işlerinde çalışanlar için kıdem şartı aranmaz.
5. İşveren Vekili Olmamak: İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri iş güvencesi hükümlerinden yararlanamazlar ve dolayısıyla işe iade davası açamazlar.
6. Geçersiz Fesih: İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın veya geçerli bir sebep gösterilmeden feshedilmiş olması gerekir. İş Kanunu'na göre fesih, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.

Geçerli Fesih Nedenleri Nelerdir?

İşveren, işçiyi işten çıkarırken geçerli bir neden sunmak zorundadır. Bu nedenler genellikle şunlardır:

• İşçinin Yetersizliği: Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha düşük verimle çalışması, işe yatkın olmaması, öğrenme ve kendini yetiştirme yetersizliği, sık sık hastalanma gibi durumlar.
• İşçinin Davranışları: İşverene zarar vermek, işyerinde huzursuzluk çıkarmak, işverenin güvenini kötüye kullanmak, sık sık ve mazeretsiz işe gelmemek, işi yavaşlatmak gibi İş Kanunu madde 25/II'de sayılan haklı nedenler dışındaki davranışlar.
• İşletme, İşyeri veya İşin Gerekleri: İşyerinin daraltılması, teknolojide değişiklik yapılması, bazı bölümlerin kapatılması gibi ekonomik veya yapısal nedenler.

Haksız Fesih Durumları Nelerdir?

Aşağıdaki durumlar özellikle haksız fesih olarak kabul edilir ve işçiye işe iade davası açma hakkı verir:

• Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerde bulunmak.
• İşveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak.
• Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
• Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip etmek.

İşe İade Davası Nasıl Açılır? Süreç Nasıl İşler?

İşe iade davası açma süreci belirli adımları ve sürelere uymayı gerektirir:

1. Arabuluculuk Başvurusu (Zorunlu): İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk süreci anlaşmayla sonuçlanmazsa dava açılabilir. Arabuluculuk, dava şartı olup, bu yola başvurulmadan açılan davalar usulden reddedilir.
2. Dava Açma Süresi: Arabuluculuk son tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde işe iade davası açılmalıdır.
3. Yetkili Mahkeme: İşe iade davalarında yetkili mahkeme, davalının (işverenin) yerleşim yeri mahkemesi veya işin yapıldığı yer mahkemesidir.
4. Dava Dilekçesi: Dava, usulüne uygun hazırlanmış bir dava dilekçesi ile açılır. Dilekçede, feshin geçersizliğine ilişkin iddialar ve deliller açıkça belirtilmelidir.
5. Yargılama Süreci: Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını, sunulan delilleri değerlendirerek feshin geçerli olup olmadığına karar verir. Yargılama süreci, iş mahkemelerinde genellikle diğer davalara göre daha hızlı sonuçlandırılmaya çalışılır. Yargıtay süreci de dahil edildiğinde davanın sonuçlanma süresi değişebilir.

İşe İade Davasının Sonuçları Nelerdir?

Mahkeme, işe iade davasını kabul ederse, yani feshin geçersizliğine karar verirse, işveren açısından iki temel sonuç ortaya çıkar:

1. İşçiyi İşe Başlatma: İşveren, kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işçinin işe başlama talebini kabul etmek ve işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır.
2. İşe Başlatmama Tazminatı: İşveren, süresi içinde başvuruda bulunan işçiyi işe başlatmazsa, işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü olur. Bu tazminatın miktarı mahkeme kararında belirtilir.
3. Boşta Geçen Süre Ücreti: İşçiye, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.