İş sözleşmelerinin sona ermesi, çalışma hayatının en hassas anlarından biridir. Kanun koyucu, bu ani değişikliğin taraflar üzerinde yaratacağı olumsuz etkileri azaltmak amacıyla hem işçiyi hem de işvereni koruyan bir "hazırlık süresi" öngörmüştür. Bu süreye ihbar süresi, bu kurala uymamanın yaptırımına ise ihbar tazminatı denir.
Peki, yasal ihbar süreleri ne kadardır? İhbar tazminatı kim tarafından kime ödenir ve nasıl hesaplanır? İhbar süresi içinde işçinin hakları nelerdir? Güler Hukuk Bürosu olarak, Bursa'daki müvekkillerimize iş sözleşmelerinin feshinde haklarını tam olarak anlamaları ve korumaları için hukuki destek sağlıyoruz. Bu yazımızda, ihbar süresi ve tazminatına ilişkin tüm detayları güncel bilgilerle bulabilirsiniz.
İhbar Süresi Nedir ve Neden Önemlidir?
İhbar süresi, 4857 sayılı İş Kanunu'na göre, belirsiz süreli iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen tarafın (işçi veya işveren), bu durumu diğer tarafa kanunda belirtilen minimum süreler öncesinden bildirme yükümlülüğüdür.
Bu sürenin temel amacı çif yönlüdür:
- İşçi açısından: İşten çıkarılacaksa, bu süre zarfında kendisine yeni bir iş arama imkânı tanır.
- İşveren açısından: İşçi istifa edecekse, bu süre zarfında onun yerine yeni bir çalışan bulma ve işlerin aksamasını önleme fırsatı verir.
Önemli Not: İhbar süresi kuralı, "belirli süreli" (örneğin 1 yıllık proje için yapılan) iş sözleşmelerinde, sözleşme süresinin sonunda kendiliğinden sona erdiği için uygulanmaz.
Yasal İhbar Süreleri Ne Kadardır? (İş Kanunu m. 17)
Kanunda belirlenen asgari ihbar süreleri, işçinin o işyerindeki çalışma süresine (kıdemine) göre değişiklik gösterir. Bu süreler şöyledir:
- İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için: Bildirimden itibaren 2 hafta.
- İşi 6 aydan 1.5 yıla kadar sürmüş olan işçi için: Bildirimden itibaren 4 hafta.
- İşi 1.5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için: Bildirimden itibaren 6 hafta.
- İşi 3 yıldan fazla sürmüş olan işçi için: Bildirimden itibaren 8 hafta.
Bu süreler asgari sürelerdir; iş veya toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir ancak asla azaltılamaz.
İhbar Tazminatı Nedir ve Kimler Alabilir?
İhbar tazminatı, yukarıda belirtilen bildirim sürelerine uymayan tarafın, diğer tarafa ödemekle yükümlü olduğu bir tazminattır. Yani bu tazminat, duruma göre hem işçiye hem de işverene ödenebilir.
1. İşveren Ne Zaman İhbar Tazminatı Öder? En sık karşılaşılan durum budur. İşveren, işçiyi işten çıkarmak istediğinde yasal ihbar süresini kullandırmayıp sözleşmeyi derhal feshederse (örneğin, "Bugün son günün, yarın gelme" derse), işçiye ihbar süresine denk gelen ücretini peşin olarak ödemek zorundadır.
2. İşçi Ne Zaman İhbar Tazminatı Öder? İşçi, haklı bir nedeni olmaksızın işten ayrılmak istediğinde, kanuni ihbar sürelerine uymadan işi bırakırsa (örneğin, "Ben yarından itibaren işe gelmiyorum" diyerek istifa ederse), bu durumda işveren işçiden ihbar tazminatı talep etme hakkına sahiptir.
Dikkat: Haklı Nedenle Fesihte İhbar Tazminatı Ödenmez! Eğer iş sözleşmesi, İş Kanunu'nun 24. maddesindeki işçi için haklı nedenler (ücretin ödenmemesi, mobbing vb.) veya 25. maddesindeki işveren için haklı nedenler (işçinin hırsızlık yapması, işe devamsızlığı vb.) ile derhal feshedilirse, fesheden tarafın bildirim süresine uyma zorunluluğu ortadan kalkar. Dolayısıyla bu durumlarda ihbar tazminatı ödenmez.
İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatı, işçinin ihbar süresine karşılık gelen giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır. "Giydirilmiş Brüt Ücret", işçinin brüt maaşına ek olarak düzenli ödenen yol, yemek, ikramiye gibi yan hakların eklenmesiyle bulunan tutardır.
Örnek Hesaplama:
- Çalışma Süresi: 2 yıl
- Son Giydirilmiş Brüt Ücret: 30.000 TL
- İşveren, işçiyi ihbar süresi tanımadan işten çıkarmıştır.
- İhbar Süresi Tespiti: 2 yıllık çalışma süresi, "1.5 yıl ile 3 yıl arası" kıdem aralığına girdiği için ihbar süresi 6 haftadır.
- Gün Olarak Hesaplama: 6 hafta x 7 gün/hafta = 42 gün.
- Günlük Giydirilmiş Brüt Ücret: 30.000 TL / 30 gün = 1.000 TL.
- Brüt İhbar Tazminatı: 42 gün x 1.000 TL/gün = 42.000 TL.
Vergilendirme: Kıdem tazminatından farklı olarak, ihbar tazminatı tutarı üzerinden hem Gelir Vergisi hem de Damga Vergisi kesintisi yapılır.
İşçinin Hakkı: İhbar Süresinde Yeni İş Arama İzni
İşveren işçiye ihbar süresini kullandırarak işten çıkarıyorsa, bu süre içinde işçiye yeni bir iş bulması için ücretli bir izin vermek zorundadır.
- Süresi: Günde en az 2 saattir.
- Ücret: Bu izin süresi için işçinin maaşından kesinti yapılamaz.
- Toplu Kullanım: İşçi, bu izinleri biriktirip işten ayrılacağı son günlerde toplu olarak da kullanabilir.
- Yaptırımı: İşveren bu izni vermez veya eksik kullandırırsa, o süreye ait ücreti işçiye %100 zamlı olarak ödemek zorundadır.
Bursa'da İş Hukuku ve İhbar Tazminatı Davaları
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshinde tarafları koruyan önemli bir haktır. Ancak hesaplamasındaki detaylar, haklı fesih ayrımı ve yeni iş arama izni gibi konular sıklıkla uyuşmazlıklara neden olabilmektedir.
İş sözleşmenizin feshinde haklarınızı tam olarak korumak ve olası bir alacağınızı doğru hesaplamalarla tahsil etmek için hukuki destek almanız önemlidir. Güler Hukuk Bürosu olarak, Bursa'daki müvekkillerimize işçi ve işveren hakları konusunda uzman avukatlık hizmeti sunmaktayız.
Av. Uğur Güler
Güler Hukuk Bürosu
